درباره من
درود . در صورت نیاز به شماره: 09172618717 تماس بگیرید
ادامه...
محیط زیست چیست؟
حفاظت محیط زیست در قرن بیست و یکم به عنوان یکی از هشت هدف توسعه هزاره و یکی از سه پایهٔ توسعهٔ پایدار شناخته می‌شود.
تعریف
محیط زیست طبیعی عبارت ترکیبی از دانشهای متفاوت در علم است از مجموعه عوامل زیستی و محیطی در غالب محیط زیست و غیر زیستی (فیزیکی، شیمیایی) که بر زندگی یک فرد یا گونه تأثیر می‌گذارند و از آن تأثیر می‌بینند. امروزه این تعریف غالباً به انسان و فعایت‌های او مرتبط می‌شود و می‌توان محیط زیست را مجموعه‌ای از عوامل طبیعی کرهٔ زمین، همچون هوا، آب، اتمسفر، صخره، گیاهان و غیره، که انسان را احاطه می‌کنند خلاصه کرد.
تفاوت محیط زیست با طبیعت در این است که
تعریف طبیعت شامل مجموعه عوامل طبیعی، زیستی و غیر زیستی می‌شود که منحصراً
در نظر گرفته می‌شوند، در حالی که عبارت محیط زیست با توجه به
برهم‌کنش‌های میان انسان و طبیعت و از دیدگاه وی توصیف شده‌است.
عوامل موثر در ایجاد زیست بوم‌ها
تنوع آب و هوایی، نوع خاک، اختلاف ارتفاع و نا همواری‌ها.
زیستگاه‌های جهان
سطح کرهٔ زمین به طور کلی به ۴ بخش تقسیم
می‌شود که عبارت‌اند
از سنگ‌کره (لیتوسفر)، آب‌کره (هیدروسفر)، هواکره (اتمسفر) و بیوسفر. بعضی
از دانشمندان یخ‌کره را نیز جزء این تقسیم‌بندی می‌دانند. هر کدام این
بخش‌ها شامل اکوسیستمهایی گوناگون هستند که به طور کلی محیط زیست را تشکیل
می‌دهند.
اکوسیستم‌های اصلی آبی
زیستگاه‌های مرز بین خشکی و دریا
زیستگاه‌های اصلی خشکی
زیستگاه‌های اصلی هواکره
بیوسفر
تأثیرات انسان بر محیط زیست
بر اساس گزارش سازمان همکاری اقتصادی و توسعه در سال ۲۰۰۱، تقریباً تمامی عوامل تشکیل‌دهندهٔ محیط زیست تحت تأثیر فعالیت‌های انسان قرار گرفته‌اند.
خاک‌ها
مهم‌ترین آثار فعالیت‌های انسان بر خاک عبارت اند از مسمومیت و فرسایش که موجب تخریب و کاهش توان زمین‌های زراعی می‌شوند. به طور کلی فرسایش خاکپدیده‌ای طبیعی است که به وسیلهٔ عواملی چون باد، رواناب‌های سطحی و تغییرات دما انجام می‌گیرد. با این حال، فعالیت‌های انسان از جمله زراعت مفرط، آبیاریزمین‌های زراعی، محصولات تک‌کشتی، چریدن بیش از حد دام‌ها در مراتع، جنگل‌زدایی و بیابان‌زایی باعث از بین رفتن تعادل موجود میان روند تخریب و ایجاد خاک، و در نهایت آلودگی آن می‌شوند.
مسمومیت خاک می‌تواند در اثر افزایش نمک‌های خاک توسط ماشین‌آلات کشاورزی و یا آلودگی مستقیم آن توسط افراد یا کارخانه‌ها به ایجاد شود. در این صورت خاک ناحاصل‌خیز و حتی سمی برای برخی گیاهان می‌شود.
آبها
طبق سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، مهم‌ترین تأثیرات فعالیت‌های انسان بر روی آبها در سه مورد خلاصه می‌شود: مصرف بیش از حد آب و از بین رفتن منابع آب، وآلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی.
امروزه تأمین آب شیرین برای بعضی کشورها یک بحران جدی محسوب می‌شود. بر اساس گزارش‌های این سازمان در سال ۲۰۰۱، در صورت عدم اقدامات مناسب، در سال ۲۰۳۰ ۳٫۹ میلیون نفر دچار این بحران خواهند شد. قابل توجه‌است که این بحران خود با روند کنونی افزایش جمعیت اوج نیز خواهد گرفت.
گرم شدن زمین نیز در از بین رفتن منابع آب به خصوص در مناطقی چون آسیای مرکزی، آفریقای شمالی و دشت‌های بزرگ ایالات متحده نقش می‌دارد.
کیفیت آبها نیز بحران دیگری است که برخی کشورها در پیش رو دارند. میزان آلودگی برخی آبها و روند افزایش آن در بسیاری از نقاط کرهٔ زمین بسیار نگران‌کننده می‌باشد. آب‌های سفره‌های زیرزمینی و رودها و دریاچه‌ها منابع مهم تأمین آب شیرین هستند که مستقیماً در معرض آلودگی توسط فعالیت‌های انسان قرار دارند. آلودگی دریاها نیز علاوه بر دخالت مستقیم انسان، تحت تأثیر آلودگی آب‌های شیرین و چرخهٔ آب می‌باشد.
علل آلودگی آبها ممکن است فیزیکی یا شیمیایی باشند:
آلودگی فیزیکی همچون آلودگی گرمایی (مصرف آب برای خنک کردن دستگاه‌های صنعتی که موجب افزایش دمای آب و در نهایت از بین رفتن برخی گونه‌های گیاهی یا جانوری می‌شود) یا رادیواکتیو (در اثر حوادث هسته‌ای).
آلودگی‌های شیمیایی بسیار گوناگون می‌باشند و می‌توانند در اثر ورود مواد شیمیایی حاصل از کارخانه‌ها، کشاورزی یا فاضلاب‌های شهری به درون آب باشد. مصرف مواد شیمیایی ضد آفت در کشاورزی از علل مهم آلودگی آب‌های زیرزمینی یا سطحی است که مستقیماً موجب مرگ بسیاری از گونه‌ها می‌شود. همچنین، مصرف کودهای نیتراتدار و فسفاتدار موجب افزایش این عناصر در آبها می‌شود. در نتیجه، باکتری‌ها و جلبک‌های سطح آب که از این مواد تغذیه می‌کنند به سرعت رشد می‌کنند و زیاد می‌شوند و موجب کمبود اکسیژن محلول در آب و در نتیجه مرگ اغلب گونه‌های ساکن زیر آب می‌شوند
آلودگی توسط فلزات سنگین چون جیوه، آرسنیک، سرب و روی نیز که حاصل از فعالیت کارخانه‌هاست طی زنجیره‌های غذایی انباشته می‌شود و جان بسیاری از جانوران و نیز انسان را تهدید می‌کند.
آلودگی آبها همچنین موجب بارش‌های اسیدی می‌گردد که برای محیط زیست سمی می‌باشند. آلودگی توسط هیدروکربنها (همچون نفت)، پلی‌کلروبی‌فنیلها (که سمی و سرطان‌زا هستند) و سایر مواد شیمیایی چون انواع داروها، مواد شوینده… نیز مثال‌های دیگری از آلودگی شیمیایی آبها هستند.
هوا
آلودگی هوا عبارت است از ورود مستقیم یا غیر مستقیم هر عنصری توسط انسان که احتمال ایجاد اثرات نامطلوب بر سلامتی انسان و محیط زیست را داشته باشد. انواع آلودگی‌های هوا عبارت‌اند از:
گازهای شیمیایی سمی که غالباً حاصل واکنش‌های سوختن هستند:
اوزون، که وجودش در لایه‌های پایینی هواکره تأثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد.
گازهای حاصل از سوختن چون دی‌اکسید گوگرد، اکسیدهای ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گازهای گلخانهای.
گرد و غبار و ذرات معلق در هوا
گازهای گلخانهای همچون دی‌اکسید کربن، متان و فلوئوروکربنها.
فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که در اثر فعالیت‌های صنعتی وارد هوا می‌شوند.
پیمان کیوتو
پیمان کیوتو پیمانی است بین‌الملی به منظور کاهش صدور گازهای گلخانهای، که عامل اصلی گرم‌شدن زمین در دهه‌های اخیر محسوب می‌شوند. این پیمان کهپیمان‌نامهٔ ریو را تکمیل و ترمیم می‌کند در چارچوب سازمان ملل متّحد شکل گرفت.
طی سالهای اخیر با افزایش گازهای گلخانهای نظیر متان، دی اکسید کربن، بخار آب و اکسید نیتروژن در جو زمین، دمای کره در حال افزایش می‌باشد که این امر باعث ایجاد تغییرات ناخوشایند در محیط زیست خواهد شد.
از این رو در سال ۱۹۹۷ طی پیمانی معروف به کیوتو کشورهای صنعتی متعهد شدند که ظرف ده سال آینده میزان انتشار گازهای گلخانهای خود را ۵٪ گاهش دهند و به کشورهای در حال توسعه کمک‌های مالی برای افزایش ضریب نفوذ استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر نظیر انرژی خورشیدی و بادی، اعطا نمایند. البته CFC که از گازهای صنعتی می‌باشد نیز از جمله گازهای گلخانهای محسوب می‌شود، این گاز در گذشته بطور وسیع در کندانسورهای یخچال و بمنظور خنک کردن درون یخچال بکار می‌رفت، اما امروزه به دلیل ایجاد اثر گلخانهای، استفاده از آن در بسیاری از کشورها ممنوع شده‌است.
انسان در نیم قرن گذشته ۶۰ درصد جمعیت حیوانات را نابود کرده است
اکثریت قریب به اتفاق دانشمندان باور دارند که انسان پس از انقلاب اقلیمی با تولید گازهای گلخانهای باعث گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی بر اثر آن شده است. اما بر اساس گزارش اخیر «صندوق جهانی طبیعت» (WWF) انسان دخالت هولناک دیگری نیز در حیات وحش طبیعی انجام داده: نابودکردن جمعیت زیادی از حیوانات در تنها ۵۰ سال.
صندوق جهانی طبیعت در پروژه‌ای که ۵۹ دانشمند از سراسر جهان در آن همکاری داشته‌اند، برآوردهای جدیدی از کشتار انسانی در حیات وحش ارائه داده است.
به گزارش سرشناس‌ترین متخصصان بین‌المللی حیات وحش، بشریت از سال ۱۹۷۰ تاکنون ۶۰ درصد از جمعیت پستانداران، پرندگان، ماهی‌ها و خزندگان را نابود کرده است. متخصصان هشدار داده‌اند که نابودی حیات وحش در حال حاضر تهدیدی آنی است برای تمدن بشر.
بر اساس این پژوهش، مصرف گسترده و رو به رشد مواد غذایی و منابع در سراسر جهان به دست انسان‌ها در حال نابود کردن «بافت حیات» است؛ بافتی که میلیون‌ها سال در حال شکل‌گیری بوده و جامعه انسانی در نهایت برای هوای تمیز، آب و خیلی چیزهای دیگر به آن وابسته است.
مایک برت، مدیر اجرایی بخش دانش و حفاظت حیات وحش در صندوق جهانی طبیعت می‌گوید:
«ما کورکورانه به لبه پرتگاه نزدیک می‌شویم. اگر ۶۰ درصد از جمعیت انسانی نابود شده بود، قاره‌های آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی، آفریقا، اروپا، اقیانوسیه و کشور چین الان خالی از آدم می‌بودند.واین دقیقاً همان مقیاسی است که ما حیات وحش را نابود کرده‌ایم. این چیزی است بیش از از‌دست‌دادن شگفتی‌های طبیعت، به شکل نومیدکننده‌ای غم‌انگیر است. طبیعت چیزی نیست که “خوب است داشته باشیم”، طبیعت یعنی نظامی که حیات ما را حفظ و پشتیبانی می‌کند».
او هشدار می‌دهد که این سطح از نابودسازی حیات وحش، «آینده آدم‌ها»را به خطر می‌اندازد.
پروفسور یوهان رُکشتروم، کارشناس پایداری جهانی در موسسه تحقیقات آب و هوایی در پستدام آلمان می‌گوید:
«ما داریم به سرعت زمان را از دست می‌دهیم. تنها با چاره‌اندیشی توامان برای زیست‌بوم‌ها و اقلیم می‌توانیم شانسی برای حفاظت از یک سیاره پا برجا برای آینده بشریت بر روی کره زمین داشته باشیم.»
بسیاری از دانشمندان بر این باورند که ششمین دوره انقراض گسترده و انبوه حیوانات آغاز شده است، اما این‌بار یک گونه حیوانی مسئول انقراض دیگر گونه‌ها است: گونه «هموساپینس» [انسانِ هوشمند].
به گزارش گاردین، برخی دیگر از پژوهش‌های اخیر نشان داده‌اند که از آغاز تمدن تا کنون، نوع انسان ۸۳ درصد از کل پستانداران و نیمی از گیاهان را نابود کرده است. حتی اگر این روند هم اکنون متوقف شود، بازسازی و احیای دوباره جهان طبیعی ما بین ۵ تا ۷ میلیون سال طول می‌کشد .
انجمن حیات وحش لندن برای اندازه‌گیری شاخص «سیاره زنده»، از ۱۶ هزار و ۷۰۴ پستاندار، پرنده، ماهی، خزنده و دوزیست ــ که نماینده بیش از چهار هزار گونه هستند ــ استفاده می‌کند تا روند زوال حیات وحش را دنبال کند.
بر اساس آخرین اطلاعات موجود، از سال ۱۹۷۰ تا ۲۰۱۴، ۶۰ درصد از جمعیت حیات وحش کاهش یافته است. در گزارش چهار سال پیش این کاهش ۵۲ درصد بود. به گفته مایک برت، حقیقتِ تکان‌دهنده این است که روند تخریب حیات وحش بدون هیچ تخفیفی به پیش رفته‌است.
باب واتسون، یکی از برجسته‌ترین دانشمندان محیط زیست می‌گوید که حیات وحش و زیست‌سیستم‌ها برای زندگی انسان حیاتی هستند. او هدایت یک پنل بینادولتی درباره تنوع زیستی را بر عهده دارد که مارس سال جاری میلادی گزارش داده بود نابودی طبیعت به اندازه تغییرات آب و هوایی خطرناک است.
به گفته واتسون، «گزارش “سیاره زنده” آشکارا ثابت می‌کند که فعالیت‌های انسانی در حال نابود کردن طبیعت با سرعتی غیرقابل قبول هستند و تهدیدی برای رفاه نسل حاضر و آینده به شمار می‌آیند».
بزرگترین دلیل نابودی حیات وحش زیستگاه‌های طبیعی است که عمدتا به منظور ایجاد زمین‌های کشاورزی از بین رفته‌اند. سه‌چهارم خشکی‌های کره زمین تحت تاثیر فعالیت‌های انسان قرار گرفته است. کشتار برای مصارف غذایی دلیل بعدی نابودی حیات وحش است. ۳۰۰ گونه از پستانداران به دلیل این کشتارها رو به انقراض هستند. ماهیگیری در اقیانوس‌ها در ابعاد گسترده و بیش از حد مجاز انجام می‌شود و بیش از نیمی از این ماهیگیری‌ها نیز هم‌اکنون به صورت صنعتی صورت می‌پذیرد.
آلودگی‌های شیمیایی نیز قابل توجه است: نیمی از جمعیت نهنگ‌های قاتل در جهان به به دلیل آلودگی ناشی از « بیفنیل پلی‌کلر شده» (PBC) رو به نابودی هستند. تجارت جهانی باعث ورود گونه‌های مهاجم و بیماری‌های جدید از منطقه‌ای به مناطق دیگر شده و دوزیست‌ها در حال مرگ به خاطر نوعی بیماری قارچی هستند که علت آن را تجارت حیوانات خانگی می‌دانند.
در عین حال، بدترین منطقه آسیب‌دیده آمریکای شمالی و مرکزی است که ۸۹ درصد از جمعیت مهره‌داران کم شده است.
رودها و دریاچه‌ها نیز نقاطی است که زیستگاه‌ها بیشترین آسیب را متحمل می‌شوند، جایی که بیشترین نابودی حیات‌وحش در آن تا ۸۳ درصد هم می‌رسد و دلایل عمده آن آبیاری‌های کشاورزی و ساختن سد است.
برنامه حفاظت از حیات وحش کارایی خود را در برخی نقاط جهان نشان داده‌اند. در هند طی شش سال گذشته به خاطر تعیین زیستگاه ببرها به عنوان منطقه محافظت‌شده، شمار این گربه‌سانان بزرگ ۲۰ درصد افزایش یافت. پانداهای بزرگ چینی هم وضع بهتری از گذشته دارند.
مارکو لامبرتینی، مدیر اجرایی مؤسسه حفظ منابع طبیعی مهم‌ترین دلیل نابودی حیات وحش را «الگوی مصرف» می‌داند. او می‌گوید:
«دیگر نمی‌توانیم تأثیر الگوهای تولید بی‌توجه به پایداری طبیعت و سبک زندگی‌های پراسراف و پرمصرف را نادیده بگیریم»
به گفته مایک برت، کشورهای جهان در حال برنامه‌ریزی نشستی برای کنوانسیون تنوع زیستی سازمان ملل در سال ۲۰۲۰ هستند. در این نشست قرار است کشورها تعهدات جدیدی در راستای حفاظت از طبیعت تقبل کنند.
بارت اشاره می‌کند که «ما به یک توافق جهانی برای طبیعت و انسان‌ها نیاز داریم و این کورسوی امیدی که باید در کمتر از دو سال به آن برسیم. این واقعاً تنها شانس باقیمانده است و این بار باید کاری که باید را بکنیم ».
به گفته تانیا استیل، مدیر صندوق جهانی طبیعت، «ما اولین نسل از انسان هستیم که می‌دانیم در حال نابود کردن سیاره‌مان هستیم و نیز آخرین نسلی که می‌توانیم در این مورد کاری انجام بدهیم».
شهرام امیری‌شریفی، مدیر سازمان دیده‌بان حقوق حیوانات در ایران نیز چهار سال پیش گزارش کرده بود که در طول نیم قرن اخیر به دلایل متعدد بیش از ۹۵ درصد جمعیت جانوری در ایران از بین رفته و اکنون وضعیت حیات وحش بسیار بحرانی است.