کوهنوردی یکی از لذت بخش ترین و پر طرفدارترین شکل های طبیعت گردی و در عین حال ورزشی چالش برانگیز و پر زحمت است که همزمان با لذتی وصف ناشدنی که از تماشای افق های باز به شما می دهد، به حفظ و بهبود سلامت فیزیکی و روحی شما به بهترین شکل کمک می کند.
کوهستانهای باشکوه ، با دامنه های خوش آب و هوا، چشمه های جوشان و دره های سرسبز در سرتاسر سرزمینمان کشیده شده اند. از تالاب های زیبایی مانند تالاب چغاخور بر بلندای زاگرس تا دماوند سپید پوش با آن ابهت خیره کننده و منطقه سرسبز دشت میشان در ارتفاعات البرز، همه و همه فرصت هایی بی نظیر برای آرام گرفتن روح آدمی در طبیعت اند. اما گام برداشتن در کوه و تلاش برای از نزدیک تجربه کردن آن همه زیبایی، یک سری اصول ونکات دارد که رعایت آنها علاوه بر ایمن تر و ساده تر کردن برنامه کوهپیمایی و کوهنوردی ، به شما کمک می کند که از شرکت در این برنامه ها بیشتر و بهتر لذت ببرید.
اینکه خودتان به تنهایی اقدام به کوهپیمایی می کنید یا در یک گروه و با دوستان و یا اگر با تورهای طبیعت گردی و گردشگری به چنین برنامه هایی می روید، فرقی نمی کند؛پس از اتمام برنامه، کوهنوردی می تواند تجربه ای سرشار از لذت باشد که شوق تکرارش را دارید و یا آنقدر به شما بد بگذرد که تا مدت ها هوس تکرارش به سرتان نزند. این که کدام یک از این دو اتفاق می افتد بستگی به میزان آمادگی و آگاهی پیش از شروع تان دارد. برای مثال باید از پیش درمورد محلی که می خواهید در آن حرکت کنید اطلاعات کسب کنید، اگر در منطقه ای دور از محل زندگی تان کوهنوردی می کنید بد نیست در مورد مردم آن منطقه اطلاعاتی کسب کنید و یا با مهارت های نجات و کوهنوردی ایمن آشنایی داشته باشید. شاید گفتنش خالی از لطف به نظر برسد اما به هیچ بهانه ای تلفن همراهتان را در خانه جا نگذارید.
در زیر به نکاتی که برای داشتن یک برنامه کوهپیمایی موفق می بایست مدنظر داشته باشید اشاره شده است.
۱- آموزش های کوهنوردی
کوهنوردی یک ماجراجویی تمام عیار است که به هیچ عنوان نباید آن را دست کم گرفت. علاوه بر آشنایی با نحوه صحیح پیمایش می بایست با مواردی مانند نقشه خوانی، جهت یابی و کار با طناب نیز آشنا بوده و درک درستی نیز از وضعیت آب و هوایی منطقه ای که می خواهید در آن اقدام به کوهیپیمایی کنید داشته داشته باشید. حتما از سازمان های معتبر و یا دوستانی که تجربه کوهنوردی در محل مورد نظر شما را دارند راهنمایی بگیرید.
۲- آماده سازی و برنامه ریزی برای کوهنوردی
برای آماده سازی و برنامه ریزی صعودتان وقت بگذارید. اگر برای برنامه ریزی و آماده سازی تان به خوبی وقت بگذارید شانس شما برای صعودی موفق و لذت بخش بسیار بسیار بیشتر خواهد شد. برای شناخت مسیرهای پاکوب و رایج وقت بگذارید، از دوستانتان کمک بگیرید و یا در اینترنت (با استفاده از منابع مختلف) جستجو کنید. صرف نظر از اینکه صعودی یک روزه در نزدیکی محل زندگیتان دارید و یا در برنامه ای یک ماهه شرکت می کنید، بسته لوازم کاربردی کاملی به همراه ببرید. همیشه پیش از شروع کوهنوردی وسایلتان را چک کنید، باور کنید اینکه هنگام صعود متوجه شوید یخ شکن هایتان را جا گذاشته اید اصلا خوب نیست!!
۳- کفش مناسب کوهنوردی
در کوهنوردی کفش شما سرمایه ی شماست! در تمام رشته های کوهنوردی اعم از سنگ نوردی ، کوهپیمایی ، جنگل پیمایی و …. کفش، مهمترین و اولین وسیله به حساب می آید. با توجه به اهمیت پوشیدن کفش مناسب، ویژگی های مهم و نکات کلیدی در انتخاب کفش مناسب کوهپمایی و کوهنوردی را به طور خلاصه شرح می دهیم:
الف- مشخصات کفی و رویه کفش کوهنوردی
رویه ی کفش می بایست :
۱- محکم و قابل ارتجاع باشد. ۲- ضد آب باشد. (برای برنامه های غیر زمستانه و یک روزه، به خوبی مقاوم در برابر آب باشد کافی ست) ۳- قابلیت تعریق داشته باشد. ۴- تا حدی برای راحتی پا، نرم و قابل انعطاف باشد. ۵- در برابر سرما، گرما و عوامل محیطی مقاوم باشد. ۷- بندها تا نزدیکی پنجه ی پا ادامه داشته باشد. ۸- تا روی پا و قوزک ها را بپوشاند.
در گذشته رویه کفش کوهنوردی را از چرم و بسته به نوع کاربرد آن ها را دو و یا چند لایه می ساختند. اما امروزه این کفش ها به دلیل سنگینی و عدم امکان تنفس پا در کفش، چندان متداول نبوده و از موارد زیر برای ساخت رویه استفاده می شود.
۱- پارچه های کورتکس و سیمپاتکس (Core-tex & Sympatex) که یک طرفه بوده و در برابر رطوبت و باد عایق بوده و امکان تنفس پا در داخل کفش را فراهم می آورند.
۲- مواد کولار که پارچه ی ضربه گیر هستند و برای کوهنوردی در مسیرهای سنگلاخ بیشتر استفاده می شود.
۳- رویه های از جنس تین سولت (Thinsulate) که برای حفظ گرمای پا بسیار مناسب بوده و از این رو برای تولید کفش های زمستانه بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد.
کفی کفش کوهنوردی می بایست :
۱- چسبندگی و اصطکاک خوبی داشته باشد. ۲- خاصیب ضربه گیری داشته باشد. ۳- عاج های عمیق و مقاوم در برابر سایش داشته باشد. ۴- وضعیت استقرار کف پا را در داخل کفش حفظ کند. ۵- انعطاف پذیری مناسبی (با توجه به نوع کفش و برنامه) داشته باشد.
شناخته شده ترین کفی کفش کوهنوردی برندی ایتالیایی به نام ویبرام است که لایه ای ترکیبی از کربن و لاستیک و با استحکام و ضد لغزش است. تقریبا تمامی کمپانی های مختلف و معتبر تولید کفش از این برند در ساخت کفش هایشان استفاده می کنند.
ب- راهنمای انتخاب و خرید کفش کوهنوردی
باید دقت کرد که برنامه های طبیعت گردی و کوهپیمایی متفاوت نیاز به کفش های متفاوتی هم دارند. هنگام خرید علاوه بر دقت به موارد بالا، باید کفشی مناسب برنامه مورد نظرتان انتخاب کنید. اندازه ساق کفش کوهنوردی می بایست بین ۱۴ تا ۱۹ سانتی باشد. همچنین این کفش ها دارای تاریخ انقضای ۲ تا ۵ سال هستند، بنابراین هنگام خرید حتما به تاریخ تولید دقت کنید. توجه به قیمت، گارانتی و برند کفش نیز مسلما به داشتن خریدی بهتر کمک می کند.
نکات مهم در انتخاب و خرید کفش کوهنوردی:
۱- کفش کوهنوردی می بایست ۱ تا ۱/۵ شماره از کفش معمولی شما بزرگتر باشد تا هنگام پایین آمدن به نوک پا فشار نیاورد. دقت کنید که کفش کوهنوردی به هیچ عنوان جا باز نمی کند !!!
۲- هنگام امتحان کردن کفش جوراب ضخیم بپا کنید و ترجیحا بعد از ظهر (به دلیل تغییر اندازه پا) اقدام به خرید کنید.
۳- پس از پوشیدن کفش و بستن بند آن، روی یک پای خود ایستاده و با پای دیگر خود به دیوار ضربه وارد کنید. اگر کفش مناسب باشد در این حالت هیچ‌‌گونه ضربه‌ای به طور مستقیم به پایتان وارد نمی‌شود.
۴- مطمئن شوید که کفش از قوزک پایتان محافظت می کند.
۵- پیش از بستن بندها، پایتان را تا جایی که امکان دارد در داخل کفش به قسمت جلو برانید و پنجه‌ی پایتان را کاملاً در جلوی کفش قرار دهید در این هنگام باید به اندازه حداقل قطر یک انگشت، پاشنه با انتهای کفش فاصله داشته باشد.
۴- تغذیه در کوهنوردی
مطمئن شوید که غذا و آب کافی با خود همراه دارید. به طور کلی هرچه ارتفاع پیمایش بیشتر می شود می بایست از خوراکی هایی که نیاز به آب و اکسیژن کمتری دارند استفاده کرد تا به این ترتیب از بروز مشکلات گوارشی جلوگیری شود. خوراکی های سنگین تر برای جلوگیری از ضعف بدنی هنگام فرود مصرف شوند. هنگام کوهنوردی حتما مواد دارای کربوهیدرات مانند نان و سیب زمینی مصرف کنید؛ چرا که کربوهیدراتها به سرعت هضم شده و سوخت لازم برای ادامه فعالیت را بخوبی در اختیار کوهنورد قرار می دهند. آزاد کردن انرژی از چربی ها در بدن به اکسیژن و آب زیادی نیاز دارد، بنابراین در ارتفاعات بالا از مواد غذایی چرب استفاده نکرده و فواصل زمانی تغذیه تان را طوری تنظیم کنید که بدن از ذخیره چربی هایش بیش از اندازه استفاده نکند. در طول مسیر آب به مقدار کافی بنوشید تا دچار سرگیجه و ضعف ناشی از دی هیدراته شدن نشوید.
اگر در مسیرهای دور از منابع آبی کوهپیمایی می کنید حتما بیش از مقدار مورد نیاز برای مصرف یک روز با خودتان آب همراه ببرید.
۵- بررسی وضعیت آب و هوایی پیش از شروع برنامه
پیش از اینکه دل به دریا بزنید! حتما وضعیت آب و هوایی را چک کنید. رفتن به سوی قله را همیشه می توان به تعویق انداخت، به ویژه اینکه وقتی در هوای مناسب و مطبوع تان کوهنوردی می کنید هم احتمال موفقیت در دستیابی به ارتفاعات بالا بیشتر است و هم مسلما لذت بیشتری از بودن در کوهستان خواهید برد. حتی خیلی ها توصیه می کنند به پیش بینی روز قبل نیز اکتفا نکرده و در صورت امکان هنگام پیمایش نیز وضعیت آب و هوایی چک کنید تا در صورت لزوم وقت و انرژی کافی برای عقب نشینی داشته باشید.
۶- لوازم اورژانس و ضروری کمکی همراه ببرید.
در کوهنوردی بسیاری از حوادث و صدمات به این دلیل اتفاق می افتد که کوهنوردان قدرت نیروهای طبیعی در کوه را دست کم می گیرند و یا بیش از اندازه به قوای خویش اطمینان داشته و جانب احتیاط را رعایت نمی کنند. اینگونه آسیب دیدگی ها که عمده ی رخ های ناگوار در کوه را تشکیل می دهند کاملا قابل پیشگیری هستند. همیشه (بویژه در مناطق بکرتر) کمک های اولیه و وسایل ضروری اضافه همراه ببرید، شاید به نظرتان نیاید اما گاهی داشتن یک جفت دستکش اضافه می تواند جانتان را نجات بدهد. اگر در برنامه های پرمخاطره شرکت می کنید می توانید پناهگاه های انفرادی سبک و کم جا را با خود همراه ببرید.
۷- مهارت های نجات و کارهایی که در موارد خطر باید انجام داد
مسلما تصمیم گیری هنگام مواجهه با خطر و آسیب دیدگی در شرایطی پر از استرس انجام می شود و بنابراین احتمال اینکه این تصمیم گیری ها غلط بوده و به بدتر شدن اوضاع منجر شوند زیاد خواهد بود. یک فرد کاملا آموزش دیده کسی است که در این شرایط بدون نیاز به فکر کردن عمل می کند. کسانی که ساده اندیشانه گمان می کنند حادثه بدی رخ نخواهد داد هنگام قرار گرفتن در چنین شرایطی به دلیل نداشتن آمادگی روانی ممکن است تصمیمات بسیار بدی (مانند میانبرهای کور کورانه) را اجرا کنند. بنابراین حتی در ساده ترین مسیرها نیز هیچ وقت حادثه را از خودتان دور نبینید.
در مواقع خطر :
۱- آرام باشید. عجله ممکن است یک اتفاق بد کوچک را به فاجعه ای تمام قد تبدیل کند.
۲- یک برآورد کلی و سریع از آسیب ها و تلفات به دست بیاورید.
۳- مشخص کنید که آیا افراد گروه یا خودتان می توانید آسیب دیدگی ها را تا حد قابل قبولی کاهش دهید یا نیاز به کمک دارید.
۴- درصورتی که تلفن شما آنتن نمی دهد و کسی را به سادگی در آن حوالی نمی توان پیداکرد یکی از اعضای گروه و یا خودتان بعد از درمان و استراحت کافی به جستجوی کمک بروید.
۵- هیچ وقت فرد آسیب دیده را بدون مراقب رها نکنید؛ مگر درحالتی که چاره ی دیگری ندارید. مختصات و محل را به خوبی به خاطر داشته باشید. همراه داشتن GPS در این موارد بسیار کمک کننده است.
۶- مصدوم مشکوک به آسیب دیدگی در ناحیه ستون فقرات را به هیچ عنوان تکان ندهید. اورا گرم نگه داشته و از کم آب شدن بدنش جلوگیری کنید.
۷- اگر نیاز به جابجایی و پناه گرفتن دارید، سعی کنید تا جای ممکن از مسیر پاکوب دور نشوید. چرا که تمرکز تیم های امداد و نجات بیشتر روی این محل ها خواهد بود. در صورت فاصله گرفتن از مسیر کوهنوردی ، مسیر جابجاییتان را علامت گذاری کنید.
۸- وسایل ارتباطی ضروری
هنگام کوهنوردی تلفن همراهتان را همیشه همراه ببرید. هنگام بروز حادثه، زمان بسیار حیاتی و حائز اهمیت است و موبایل شما می تواند زمان زیادی برایتان ذخیره کند. اگر به مناطقی سفر می کنید که پوشش شبکه تلفن همراه در آن وجود ندارد بیسیم و وسیله ارتباطی رادیویی با خود همراه ببرید تا بتوانید دیگر افراد گروه را که احیانا از دید شما خارج شده اند پیدا کنید.
۹- وقتی که تازه کارید …
بدون شک کوهنوردی بسیار لذت بخش و جذاب است، اما این جذابیت خالی از خطر هم نیست. اگر تازه کار هستید کوهنوردی را با مسیرهای کوتاه شروع کنید تا به این ترتیب خطر مواجه شدن با آسیب ها و صدمات را به طور قابل ملاحظه ای کاهش دهید. به آرامی صعود و فرود کنید و رفته رفته با افزایش تجربه و اعتماد به نفستان مسیرهای بیشتر و دشوارتری را انتخاب کنید. اگر زود به خودتان سخت گرفته و فشار بیاورید بدون شک خودتان ، هم تیمی هایتان، گروه امداد و نجات و سایر کوهنوردان را در معرض خطر قرار خواهید داد. براساس توانایی هایتان برنامه ریزی کنید و هنگام برنامه ریزی همیشه ضعیف ترین فرد گروه را در ذهن داشته باشید.
آنچه که کوهنوردی را زیباتر می کند همین غلبه بر دشواری هاست. تمام کوهنوردانی که بر بلندترین نقاط زمین پا گذاشته اند؛ از برداشتن گام های کوچک شروع کرده اند.
۱۰- کمک های اولیه
بدون شک شرکت در برنامه های آموزشی ارائه کمک های اولیه بسیار ارزشمند است. شرکت در این برنامه ها بسیار ارزان قیمت و حتی گاهی رایگان است. خوشبختانه یادگیری نحوه ارائه و انجام کمک های اولیه بسیار ساده و در مدت زمان کمی قابل انجام است. این آموزش ها می توانند بی اندازه ارزشمند باشند.
همیشه جعبه کمک های اولیه با خود همراه ببرید.
نکات فوق بسیار ساده و به به راحتی قابل اجرا هستند، با رعایت این نکات می توانید سفرتان را ایمن تر و لذت بخش تر کنید. طبیعت کوهستان برخلاف ظاهر سختی که ممکن است داشته باشد بسیار آسیب پذیر است. کاروان از شما می خواهد برای روشن کردن آتش به هیچ عنوان اقدام به شکستن شاخه های درختان نکنید. در طول سفر کیسه زباله به همراه داشته باشید و اگر زباله ای روی زمین دیدید حتما نسبت به جمع آوری آن و پاکسازی منطقه اقدام کنید.
منابع اصلی :
RealBUZZ , About Hiking , وبسایت کوهنوردان زرتشتی ایران