درباره من
درود . در صورت نیاز به شماره: 09172618717 تماس بگیرید
ادامه...
مدیریت ایمنی در بحران
چرا مدیریت بحران؟
حوادث و تاریخ هر دو بیان دار آنند که ایران مقام دار پنجم تا دهم کشور های حادثه خیز دنیا است ،تا کنون 40 گونه حادثه شناخته شده در سطح جهان ثبت شده که ایران 31 نوع از آنها را به ارث برده است.
بنا به آمار در دو دهه گذشته نزدیک به 10 درصد ایرانیان به نحوی در بلایای طبیعی و حوادث کشته شده اند یا خسارت دیده اند،رقمی معادل 7 یا 8 میلیون نفر ایرانی.
این در حالی است که تنها حوادث وبلایای آسمانی وزمینی ساکنان زمین خاکی را تهدید نمی کند .بلکه انسانها نیز تمایلات تخریب وایجاد بحران را ذاتا در دل دارند و همواره با بحران افروزی خبر ساز می شوند.
بحران های ،سیاسی ،اقتصادی ،اجتماعی،جغرافیایی و انسانی که تیر تهدیدشان هر آن به سوی جامعه بشری نشانه رفته و هر روز یک بحران کوچک وبزرگ را در تاریخ ثبت می کنند.
بحران منشوری است چند وجهی که درک وسامان دهی ومدیریت آن نیازمند ،هویت شناسی لایه ای است .
منشوری با گونه گونی های متفاوت که در انبساط وانقباض‌های پی در پی ،تنها یک وجه خود را نشان داده است "خطر" .
وجهی که در دنیای گفتمانی بحران نیازمند تعریفی جامع و کار آمد است.
گر چه تعریف جامع و قابل اجماع از دوران بحران در دسترس نیست ولی ،خطر جدی بحران ،نادیده گرفتن خطر و آینده آن است .
کالبد شناسی مدیریت بحران و گونه شناسی بحران دانش واژه نه چندان سن وسال داری است که در مواقع حلول بحران بیشتر جامه تبلیغی به تن می کنند تا کارایی .مدیرانی که به جای مدیریت بر بحران با تصمیمات غیر کارشناسانه بحرانی می شوند برای مدیریت .
گر چه در کشور ما مدیریت مفهوم گسسته است و گسترده ولی آنچه مشخص است این کلیدواژه هم در فرهنگستان ادبیات سیاسی جهان دارای یک نمودار تعرفی از وظایف وخصوصیات است،در تعریفی ساده می توان گفت مدیریت بحران، مدیریتی در شرایط تهدید آمیز است برای دستیابی به راه حل هایی رضایت بخش در خنثی کردن شرایط غیر عادی با نگرش به آینده در کوتاه ترین زمان .
بنا بر این در ساماندهی زمان های بحرانی نیاز به مدیرانی است که توانایی تصمیم گیری درست در کوتاه ترین زمان را داشته باشند مدیرانی که بحران را مدیریت کنندنه اینکه در زنگ خطرهای کشوری داشتن بحرانی ترین مدیریت را بهانه کنند.
مدیریت بحران چیست ؟
مدیریت چیست ؟
صاحب نظری ، مدیریت را هنر انجام امور به وسیله دیگران توصیف کرده و بر نقش دیگران و قبول هدف از سوی آنان تأکید ورزیده است.
گروهی دیگر مدیریت را در قالب انجام وظایفی چون برنامه ریزی، سازماندهی، هماهنگی و… بیان نموده اند بعضی هم مدیریت را اینگونه تعریف کرده اند که : مدیریت را می توان علم و هنر متشکل و هماهنگ کردن ، رهبری و کنترل فعالیت های دسته جمعی ، برای نیل به هدفهای مطلوب با حداکثر کارآیی تعریف کرد .
عده ای هم مدیریت را اینگونه تعریف کرده اند : مدیریت عبارتند از حداکثر استفاده مطلوب از منابع موجود (نیروی انسانی – امکانات مالی و امکانات فیزیکی) از طریق اعمال اصول یا نظام مدیریت ( برنامه ریزی – سازماندهی – هدایت و رهبری – نظارت و کنترل و هماهنگی ) برای رسیدن به هدفی خاص.
بحران چیست ؟
بحران در حقیقت یک فشار زایی روانی – اجتماعی بزرگ و ویژه است که باعث در هم شکسته شدن انگاره های متعارف زندگی و واکنش های اجتماعی می شود و با آسیب های جانی و مالی ، تهدیدها ، خطرها و نیازهای تازه ای که به وجود می آورد .
در نتیجه می توان بحران را اینگونه تعریف کرد :
ـ حادثه ای که به طور طبیعی و یا توسط بشر به طور ناگهانی و یا به صورت فزاینده به وجود می آید و سختی و به مشقتی به جامعه انسانی به گونه ای تحمیل نماید که جهت بر طرف کردن آن نیاز به اقدامات اساسی و فوق العاده باشد.
آثار و خصوصیات بحران
به طور کلی اثرات و خصوصیات بحران را می توان در بخش های زیر طبقه بندی نمود:
الف – سطح جهانی؛
ب – سطح ملی؛
الف ) حوادث طبیعی
ب ) حوادث غیر طبیعی
( ساخته دست بشر )
1 – ناگهانی : مثل سیل – زلزله – طوفان – آتشفشان – رانش زمین
2 – درازمدت : مثل اپیدمی – خشکسالی - قحطی
انواع حوادث و بحرانها :
1 – ناگهانی : مثل سوانح ساختمانی – تصادفات – انفجارات – آتش سوزی
2 – درازمدت : مثل درگیری های داخلی و اغتشاشات اجتماعی - جنگ
ویژگی های بحران :
1- بحران عموماً غیر قابل پیش بینی است ( یعنی نمی توان پیش بینی کرد که کی و در کجا اتفاق می افتد)
2- بحران ها آثار مخربی دارند و مردمی که تا قبل از بحران نیازمند کمک نبودند به محض وقوع بحران نیازمند کمک می شوند .
3- ماهیت و آثاری طولانی و استهلاکی دارند .
4- در وضعیت بحرانی معمولاً تصمیم گیری تحت شرایط وخیم و در زمان محدود و اطلاعات مورد نیاز تصمیم گیرندگان ناقص است .
5- زمان موجود برای پاسخ دهی پیش از انتقال تصمیم را محدود کرده و اعضای واحد تصمیم گیری را به تعجب و حیرت وا می دارد .
6-محدودیت و فشردگی زمان ، غافلگیری ، استرس و مخدوش شدن اطلاعات .
مدیریت بحران
- فرآیند پیش بینی و پیشگیری از وقوع بحران برخورد و مداخله در بحران و سالم سازی بعد از وقوع بحران را مدیریت بحران گویند .
- علمی کاربردی است که به وسیله مشاهده سیستماتیک بحرانها و تجزیه و تحلیل آنها در جستجوی یافتن ابزاری است که بوسیله آنها بتوان از بروز بحران ها ، پیشگیری نمود و یا در صورت بروز آن در خصوص کاهش اثرات آن آمادگی لازم امداد رسانی سریع و بهبودی اوضاع اقدام نمود .
امروزه عمده ترین نقاط ضعف مدیریت بحران عدم هماهنگی و همکاری سازمانها ، کمبود ضوابط و مقررات جامع و مانع و پراکندگی و نا کافی بودن قوانین و مقررات موجود ، محدودیت منابع مالی است، اما خوشبختانه نقاط قوت بسیاری نیز وجود دارد که خود شامل تجارب مفید در مدیریت ها بحران و روحیه تعاون و نوعدوستی در جامعه و مشارکت خوب و ارزشمند مردم و سازمانهای NGO همچون جمعیت هلال احمر است که می توان با مرتفع نمودن نقاط ضعف و توجه بیشتر به نقاط قوت راه را برای عملکرد هر چه بهتر و قویتر در امر مدیریت بحران هموار نمود . باید تهدیدها و فرصت ها را به خوبی شناخت و خود را برای مقابله با تهدیدها و استفاده از فرصتها آماده ساخت .
تهدیدها
تهدیدها عبارتند از : کاهش انگیزه و علاقه نیروهای داوطلب و مردمی در همکاری لازم وارد به خدمات ، ادامه یافتن مشکلات هایی و کمبودها در زمینه امکانات و تجهیزات تأخیر در روند افزایش عمومی جامعه .
فرصت ها
فرصت ها عبارتند از : روند رو به توسعه اطلاعات رسانی و فن آوری ارتباط مانند اینترنت و سیستمهای ماهواره ای، تکنولوژی جهانی در حیطه تجهیزات امداد، افزایش باور عمومی در خصوص آسیب پذیری و خطر خیزی کشور و جریان جهانی موجود که مایه افزایش باور عمومی در خصوص آسیب پذیری و خطر خیزی کشور و جریان جهانی موجود که مایه افزایش توجه و اعتماد مردم به سازمانهای NGO گردیده است . در حقیقت مدیر بحران یک هماهنگ کننده بین ارگانهای سرویس دهنده و تعیین کننده خط مشی فعالیت ها است و باید حداقل در سازمان خود آمادگی لازم را بوجود بیاورد ، سیستمهای اداری را بهبود بخشد و با تاکتیک مدیریتی ، کارآیی و اثر بخشی افراد را بیشتر و به عوامل اجتماعی ، سیاسی و فرهنگی بحران توجه کند . مدیر بحران باید تفویض اختیارات را در نظر بگیرد یعنی سطح اختیار هر شخصی را با توجه به نیازهایش مشخص کند تا از تداخل اختیارات جلوگیری کند در مدیریت بحران معمولاً چندین سازمان مختلف درگیر انجام وظایفی می شوند که باید با هماهنگی کامل نسبت به پیشگیری از بحران کاهش اثرات آن و آمادگی لازم اقدام نمایند و همچنین سازمانهای مربوط باید بنحو مطلوبی نسبت به انجام تمهیدات لازم و ضروری و همچنین بهبود امور و اوضاع بعد از بروز بحران اقدام بعمل آورند .
مدیر بحران کیست ؟
کسی که تهدید کننده ها را بشناسد و از فرصتها خوب استفاده کند .
در فرهنگ ما ضرب المثلی است که می گوید « علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد » متاسفانه در کشور ما زنگ خطرها نادیده و نا شنیده گرفته می شوند و بعد از وقوع بحران تازه به فکر می افتیم و راه حلی جستجو می نمائیم . متاسفانه مدیر بحران یا علائم را نمی شناسد و یا به اهمیت این علائم واقف نیست .
مدیر بحران باید به دنبال راه کارهایی جهت کاستن ابعاد بحران باشد . به عبارت دیگر آثار هر عامل را با پارامترهای دیگر سنجید و پس از تحلیل نسبت به رفع آن بکوشد مدیر بحران باید تفکر استراتژیک را یاد بگیرد یعنی بتواند به آشفتگی ذهنی خویش در کوتاهترین مدت نظم بخشد این امر امکان ندارد مگر با حضور مداوم در بحران ها نهایت پایداری مدیریت این سازمان را می طلبد .
خصوصیات فرآیند تصمیم گیری را به شرح زیر می توان بیان کرد :
1- پرهیز از جزئی نگری
2- انجام به موقع و درست کار
3- نظر خواهی برای انتخاب راه حل
4- انتخاب بهترین راه حل و تصویب و اجرای به موقع آن
5- اتخاذ تصمیمات مؤثر بر اساس اطلاعات صحیح در جهت کاهش خسارات و کنترل سریع بحران
وظایف و ویژگیهای مدیر بحران :
1- آمادگی کامل برای هر گونه پیشامد .
2- پی ریزی دفاتر مطالعاتی ملی، منطقه ای و هماهنگ سازی آنها به نحوی که از دوباره کاری پرهیز شود.
3- تهیه بانک اطلاعاتی روز آمد برای استفاده هر چه بهتر آن .
4- استفاده از سیستم هشدار دهنده خطر گرچه هزینه بالایی را می طلبد .
5- تفکیک وظایف واحدهای امداد رسانی و انجام رزمایش های عملیاتی سالانه .
6- ایمن سازی شبکه ها و شریانهای حیاتی که شامل آب ، برق، سوخت ، ارتباطات جاده ای مخابراتی برج کنترل فرودگاهها و سدها و… به دلیل اینکه شرایط منطقه پس از بحران نابسامان است در کوتاهترین زمان نمی توان به ترمیم این شبکه پرداخت . زیرا این کار خود خسارات زیادی را به بار می آورد و از سرعت عمل امداد می کاهد .
7- تقویت بیمه در مناطق حادثه خیز حتی به صورت اجباری می توان ابعاد بحران را کاهش دهد ، چرا که با توجه به ابعاد حادثه ، پرداخت خسارت خود عامل بزرگی در رفع بحران است .
8- آگاهی افکار عمومی یکی دیگر از وظایف مدیر بحران است تا وقتی مردم قدم در این راه نگذارند تلاش دولتها بی فایده است .
9- شناسایی انواع بحرانها ،ارزیابی ریسک و الویت بندی آنها .
10- تعیین ارتباطات بحرانی .
11- تعیین راهبردهای برخورد با رسانه ها .
12- تشکیل گروه مدیریت بحران و تهیه برنامه مدیریت بحران .
13- پیش بینی و پیشگیری از وقوع بحران .
14- تعیین روشهای مداخله در بحران .
15- تعیین روشهای سالم سازی .
16- برنامه ریزی ، سازماندهی و کوشش در جهت استفاده بهینه از منابع .
برداشتی از وبلاگ مهندس فرهاد حسین زاده*
